Το φαινόμενο Μιχάλης Τσιγκένης.

Θα σε κάνω βασίλισσα! Αυτή η γνωστή φράση του αείμνηστου Θανάση Βέγγου έχει μείνει στην ιστορία εκφράζοντας τον ευσεβή πόθο για ευημερία. Στην περίπτωση του Μελισσοκόμου-Βασιλοτόφου Μιχάλη Τσιγκένη βρίσκει την υπέρτατη εφαρμογή. Οι βασίλισσες που εκτρέφει (προσωπικά πιστεύω αναθρέφει) είναι από τις καλύτερες που υπάρχουν στην Ελλάδα. Ένας από τους έξι πιστοποιημένους βασιλοτρόφους από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών προμηθεύει βασίλισσες σε όλη την Ελλάδα.
Μας φιλοξένησε στο μελισσοκομείο του και η συζήτηση που κάναμε ήταν άκρως παραγωγική. Όπως και οι βασίλισσες του!

M.B.: Ποια συγκυρία σας οδήγησε να ασχοληθείτε με τη μελισσοκομία;

Μ.Τ.: Ήταν τυχαίο. Ίσως να μίλησε μέσα μου το DNA. Ίσως να έπαιξαν ρόλο οι παιδικές αναμνήσεις που είχα με τον παππού μου όταν πήγαινα να τον βοηθήσω στο μελισσοκομείο του. Ήταν κι εκείνος μελισσοκόμος! Πάνω από όλα όμως ήταν η αναζήτηση για τη δημιουργία κάτι δικού μου από την αρχή.

Μ.Β.: Η εξέλιξη ενός μελισσοκόμου καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη συναναστροφή του με άλλους μελισσοκόμους; Τι ρόλο έπαιξε για εσάς;

Μ.Τ.: Έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Την εποχή που ξεκίνησα δεν υπήρχε η άμεση πληροφορία του διαδικτύου. Όμως και οι εμπειρότεροι μελισσοκόμοι τότε ήταν πολύ φειδωλοί σε όσα έλεγαν. Πολλές φορές με τον τρόπο τους με απομάκρυναν. Είχα όμως και κάποιους που με βοήθησαν πολύ. Ένας εξ αυτών ήταν ο αείμνηστος Χαρίτος Παπαδομιχελάκης. Ήταν φίλος με τον παππού μου. Όταν απόκτησα το μικρόβιο της μελισσοκομίας πήγα και τον βρήκα ζητώντας του να με βοηθήσει. Ότι έμαθα στην αρχή το έμαθα από αυτόν. Ζούσα για τη στιγμή των επισκέψεων μου στο μελισσοκομείο του. Του χρωστάω πολλά.

Λίγα χρόνια αργότερα, ανέβαινα αρκετά συχνά στην Αθήνα και συνεργαζόμουν με επαγγελματίες μελισσοκόμους οι οποίοι εργαζόντουσαν σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Με βοήθησαν όμως και τα βιβλία που κληρονόμησα από τον παππού μου. Διάβασα αρκετά περιοδικά της Μελισσοκομικής Ελλάδος.

Μ.Β.: Παρόλο που κάποιες πληροφορίες ήταν παρωχημένες;

Μ.Τ.: Ναι, υπήρχαν και παρωχημένες πληροφορίες. Υπήρχαν όμως και άλλες που ακόμα και σήμερα απασχολούν τους μελισσοκόμους.

Μ.Β.: Υπήρξε κάποια στιγμή που σκεφτήκατε να τα παρατήσετε;

Μ.Τ.: Ναι, υπήρξε τέτοια στιγμή και ήταν μια στιγμή που είχα φτάσει στο ζενίθ. Η μελισσοκομία είναι μια πολλή δύσκολη εργασία. Όμως βρήκα τις κατάλληλες διεξόδους… θα έλεγα ψέματα αν έλεγα πως δεν σκέφτηκα να τα παρατήσω. Η βασιλοτροφία ήταν μία απ’ αυτές τις διεξόδους.

Με το Χαρίτο ήμασταν από τους λίγους μελισσοκόμους που είχαμε ασχοληθεί με τη βασιλοτροφία. Κόβαμε παραφυάδες και μοιράζαμε βασιλοκύτταρα σε αυτές. Ήταν κάτι πολύ πρωτοποριακό για τότε. Οι περισσότεροι μελισσοκόμοι δεν είχαν ασχοληθεί με τη βασιλοτροφία.  Αυτό αργότερα  μετουσιώθηκε σε επαγγελματικό επίπεδο.

Μ.Β.: Τι ποσοστό επιτυχίας υπάρχει με το βασιλοκύτταρο;

Μ.Τ.: Το ποσοστό επιτυχημένης αποδοχής βασιλοκυττάρων κυμαίνεται στο 65-70%. Το Μάρτιο στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών δεν υπάρχουν βασίλισσες. Βασιλοκύτταρα όμως εμείς εδώ παράγουμε από τις αρχές Φεβρουαρίου. Η διαδικασία και η πώληση των βασιλοκυττάρων μετουσιώθηκε μετά  από 6 χρόνια. Τη διαδικασία αυτή την εφήρμοζα στα δικά μου μελίσσια και θέλησα να τη μοιραστώ και με άλλους μελισσοκόμους.

Με την τεχνική του διπλού εμβολιασμού, με ειδική συσκευασία διατήρησης σταθερής θερμοκρασίας ο μελισσοκόμος π.χ. στην Ιεράπετρα μπορεί να παραλάβει μέσω Κ.Τ.Ε.Λ. το βασιλοκύττραρο, να το εισάγει στα μελίσσια του και να φτιάξει ένα καινούριο σμήνος.

Κάποιοι προτιμούν να βάλουν βασιλοκύτταρα από έτοιμες βασίλισσες. Με λίγα λόγια καλύπτουμε όλες τις ανάγκες των μελισσοκόμων.

Μ.Β.: Είστε ένας άνθρωπος που δεν εφησυχάζει. Τι είναι αυτό που σας παρακινεί για συνεχή βελτίωση;

Μ.Τ.: Η μελισσοκομία είναι μία εργασία που δεν μπορείς να την αφήσεις στην τύχης της. Δεν μπορείς να κάνεις πράγματα στην τύχη όταν ασχολείσαι με τη μελισσοκομία. Αν θέλεις να έχεις συνεχή βελτίωση και να αναπτύσσεις δεν μπορείς να μένεις ήσυχος. Η μελισσοκομία και ιδιαίτερα η βασιλοτροφία δεν σου αφήνει περιθώρια μη βελτίωσης. Αν θες τη δουλειά σου να την πάς ένα βήμα παραπέρα τότε δεν έχεις παρά να προσπαθείς να βελτιώσεις την τεχνική σου, να εμπλουτίσεις τις γνώσεις σου να γίνεις εν γένει καλύτερος. Κάθε χρονιά προσπαθώ να παράγω ποιοτικότερες βασίλισσες και σε μεγαλύτερα ποσοστά.

Μ.Β.: Το 2011 λάβατε μέρος στο TEDx. Μιλήστε μας για την εμπειρία που βιώσατε και τι αποκομίσατε;

Μ.Τ.: Η παρουσία μου στη TEDx  ήταν πραγματικά μια πολύ καλή εμπειρία. Γνώρισα πάρα πολλούς ανθρώπους από διαφορετικές επαγγελματικές κατηγορίες. Ήταν μια μοναδική εμπειρία που θα ήθελα να ξαναζήσω. Όλοι όσοι ήμασταν ομιλητές σε εκείνη την εκδήλωση παρουσιάσαμε τη διαφορετικότητα και την καινοτομία που εφαρμόζουμε στη δουλειά μας.

Μ.Β.: Σε τι διαφέρουν οι δικές σας βασίλισσες από τις υπόλοιπες; Ποια γενετικά χαρακτηριστικά τις κάνουν ξεχωριστές;

Μ.Τ.: Στην Κρήτη οι μελισσοκόμοι θέλουν να ξέρουν τι ράτσες είναι οι μέλισσες τους. Στη δικιά μας μονάδα παράγουμε ελληνικές βασίλισσες, κεκρόπιες. Θεωρούμε πως αυτές ταιριάζουν πιο κοντά στην ιδιοσυγκρασία μας αλλά και εν γένει στο κλίμα μας. Αυτό που συμβαίνει και συνέβαινε πάντα -αν θέλεις να βγάλεις γρήγορο χρήμα είναι να διασπείρεις τη φήμη πως έχεις βασίλισσες από το εξωτερικό. Αυτή η πρακτική όχι δεν με βρίσκει σύμφωνο αλλά είμαι και κάθετος με οτιδήποτε ξενόφερτο. Στη μονάδα μας φέραμε την κεκρόπια ράτσα η οποία έχει συγγενικά χαρακτηριστικά με την κρητική μέλισσα που δυστυχώς δεν υπάρχει πια. Δεν θα μπορούσα να δουλέψω με μέλισσες που δεν είναι ντόπιες, που δεν έχουν προσαρμοστεί στο ξηροθερμικό κλίμα του τόπου μου. Προσωπικά πιστεύω πως μια μέλισσα από το εξωτερικό μπορεί να είναι επικίνδυνη λόγω του ότι μπορεί π.χ. να κουβαλάει αρρώστιες τις οποίες μπορεί να διασπείρει στο μελισσοκομείο μου και εν συνεχεία στα μελισσοκομεία των συναδέλφων μου. Με αυτή τη ράτσα που εγώ παράγω τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια πορεύομαι, με αυτή τη ράτσα με έχουν εμπιστευτεί πολλοί μελισσοκόμοι της Κρήτης αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Μ.Β.: Στο 50% όμως του γεννετικού υλικού ρόλο παίζει και το σπέρμα του κηφήνα. Η επιμιξία από ένα παρακείμενο μελισσοκομείο ή από έναν μεταναστευμένο αφεσμό δεν μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα επιμιξίας;

Μ.Τ.: Σίγουρα μπορεί να προκαλέσει επιμιξία και θα ήταν ανέντιμο να ισχυριστεί κανείς το αντίθετο. Άλλωστε οι βασίλισσες που παράγουμε στη μονάδα μας είναι φυσικής γονιμοποίησης. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να μειώσουμε τα ποσοστά επιλέγοντας τις καλύτερες βασίλισσες με δυνατά γενετικά χαρακτηριστικά που παρατηρήσαμε την προηγούμενη χρονιά. Η μεγάλη παραγωγή μελιού, η εξυγιαντική συμπεριφορά του σμήνους, η αντοχή του στη βαρρόα, η μη τάση σμηνουργίας είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά για την επιλογή των κατάλληλων βασιλισσών. Στην προστασία της επιμιξίας όμως συμβάλλει και το γεγονός πως σε μεγάλη ακτίνα από τη μελισσοκομική μας μονάδα δεν υπάρχουν πολλά μελισσοκομεία.

Μ.Β.: Είστε ο μοναδικός πιστοποιημένος βασιλοτρόφος στην Κρήτη. Ποια η διαφορά του πιστοποιημένου βασιλοτρόφου και του μη πιστοποιημένου;

Μ.Τ.: Το 2011 λάβαμε μέρος στο πρόγραμμα πιστοποίησης. Οι βιολόγοι του φορέα πιστοποίησης λάμβαναν τυχαία δείγματα βασιλισσών μέσα από το μελισσοκομείο, τα ανέλυσαν και αποφάνθηκαν πως οι βασίλισσες μας πληρούσαν τις προϋποθέσεις που είχε ορίσει ο φορέας.

Μ.Β.: Λειτούργησε ως μια πρόκληση αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης;

Μ.Τ.: Ακριβώς. Η πιστοποίηση μας έδωσε την ώθηση να εργαστούμε πιο σκληρά για να παράγουμε ποιοτικότερες βασίλισσες. Από τότε έως σήμερα έχουμε κάνει άλματα προόδου!

Μ.Β.: Με την παράδοση των βασιλισσών δίδεται και πιστοποιητικό υγείας;

Μ.Τ.: (γέλια) Πραγματικά υπάρχει κάποιος που να κάνει κάτι τέτοιο;

Μ.Β.: Κι όμως διαδικτυακά ήταν ένα φλέγον ζήτημα που απασχόλησε αρκετούς και ιδιαίτερα νέους μελισσοκόμους.

Μ.Τ.: Αυτό που συμβαίνει στην Κρήτη αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα είναι πολλές φορές ανεκδιήγητο.

Μ.Β.: Τι θα πρέπει να προσέχει όταν αγοράζει κάποιος νέες βασίλισσες;

Μ.Τ.: Θα πρέπει να προσέχει τα πιστοποιητικά που είπαμε νωρίτερα (γέλια ξανά και από τους δύο)

Πρώτα από όλα θα πρέπει να υπάρχει συνέπεια και αμοιβαία εμπιστοσύνη βασιλοτόφου – αγοραστή. Όμως και ο αγοραστής θα πρέπει να είναι προσγειωμένος. Πολλές φορές οι αγοραστές έχουν υπερβολικές απαιτήσεις που δεν συνάδουν με την πραγματικότητα. Δεν θέλω να υπεισέλθω στα βασικά όπως π.χ. το να είναι νέα η βασίλισσα, αν πληροί τα βασικά κριτήρια όπως η γέννα του συμπαγούς γόνου, η αρτιμέλεια της. Βασίλισσες που γαζώνουν 8 πλαίσια γόνου ημερησίως ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας και της παραπληροφόρησης.

Μ.Β.: Ποιο είναι το κόστος παραγωγής βασιλισσών στην Ελλάδα;

Μ.Τ.: Το κόστος παραγωγής βασιλισσών στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλό. Παράγουμε τις πιο φτηνές βασίλισσες στην Ευρώπη.

Μ.Β.: Η υποτίμηση όμως αυτή διαφαίνεται και στα υπόλοιπα προϊόντα της κυψέλης όπως το μέλι. Δεν είναι δυνατόν το Manuka να κοστίζει τόσα πολλά λόγω marketing και το ελληνικό θυμαρίσιο να πωλείται 12€ στην καλύτερη περίπτωση.

Μ.Τ.: Είναι μεγάλη η κουβέντα το γιατί. Πάντως στην Ελλάδα και τα μελίσσια είναι φτηνά αλλά και όλα τα προϊόντα της κυψέλης. Πιστεύω πως τα επόμενα χρόνια θα αυξηθούν οι τιμές.

Μ.Β.: Ποιά είναι η καταλληλότερη μέθοδος για την παραγωγή νέων βασιλισσών;

Μ.Τ.: Στη μονάδα μας τα τελευταία τρία χρόνια έχουμε εφαρμόσει τη μέθοδο του διπλού εμβολιασμού. Η βασίλισσες που παράγουμε είναι διπλοταϊσμένες, δεν τους έλλειψε ο βασιλικός πολτός. Το αν θα καταναλώσει ένα γραμμάριο περισσότερο ή ένα γραμμάριο λιγότερο το οποίο γραμμάριο θα επηρεάσει την απόδοση της εγώ δεν μπορώ να αξιολογήσω αυτό. Αυτή είναι δουλειά του επιστήμονα.

Μ.Β.: Οι περισσότεροι βασιλοτρόφοι παράγουν βασίλισσες που θα γεννήσουν μέλισσες μη επιθετικές. Η επιθετικότητα ενός σμήνους είναι ευχή ή κατάρα;

Μ.Τ.: Ένα ήρεμο μελίσσι και ένα επιθετικό θα έχουν σχεδόν την ίδια άμυνα απέναντι στις σφήκες. Οι διαφορές τους όμως είναι στην εξυγιαντική συμπεριφορά. Ο δάσκαλός μου Χαρίτος Παπαδομιχελάκης κάποτε είχε πει πως η επιθετικότητα είναι επίκτητη και κληρονομική. Αυτό με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο. Ρόλο παίζει και ο μελισσοκόμος. Προσωπικά πιστεύω πως ο μελισσοκόμος παίζει μεγάλο ρόλο στο πως χειρίζεται και στο πως επιθεωρεί ένα σμήνος. Όμως και η κληρονομικότητα συμβάλει στη διαμόρφωση της επιθετικότητας.

Όσο πιο κοντά βρίσκεται ένα μελισσοκομείο στον Ισημερινό τόσο πιο επιθετικό είναι. Όσο πιο βόρεια τόσο λιγότερη επιθετικότητα εκδηλώνεται. Ίσως το ξηροθερμικό κλίμα να συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό για την εκδήλωση επιθετικότητας.

Μ.Β.: Συνεπικουρούμενου του ξηροθερμικού κλίματος να είναι σε αυτό το περιβάλλον και η έλλειψη τροφής…

Μ.Β.:  Ποιο είναι το όραμα σας για τη βασιλοτροφία και τη μελισσοκομία στην Κρήτη και κατ’ επέκταση στην υπόλοιπη Ελλάδα;

Μ.Τ.: Για τη βασιλοτροφία έχω να πω πως λόγω γεωγραφικής θέσης θα μπορούσαμε να καλύψουμε τα κενά βασιλισσών σχεδόν όλης της Ευρώπης. Παρουσιάζουμε όμως μια ελλειμματικότητα στο προσωπικό. Θα πρέπει να υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό. Δεν μπορεί να τα κάνει ένας άνθρωπος όλα. Είμαι υπέρμαχος της εξειδίκευσης και της κατανομής της εργασίας. Όπως κάνουν και οι μέλισσες. Εγώ θα κάνω αυτό σωστά, εσύ θα κάνεις αυτό σωστά. Το όραμα μου είναι να δημιουργηθεί ένα βασιλοτροφείο στην Κρήτη που να παράγει ποιοτικές βασίλισσες σε μεγάλες ποσότητες και να προμηθεύει όλη την Ευρώπη.

Όσον αφορά τη μελισσοκομία… θα πρέπει να διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού τα πευκοδάση μας. Δεν μας έχουν μείνει πολλά. Στην Κρήτη μας έχουν μείνει λίγα δάση. Αν είχαμε πολλά δάση ίσως η Κρήτη να είχε τα διπλάσια μελίσσια. Επίσης με την  παράνομη αποψίλωση και την υπερβόσκηση η μελισσοκομική μας χλωρίδα μειώνεται. Όλα αυτά μας οδηγούν στην ερημοποίηση του μελισσοκομικού περιβάλλοντος.

Μ.Β.: Μειώνεται όμως και η ποιότητα της μελισσοκομικής μας χλωρίδας όταν φυτεύουμε φυτά τα οποία δεν είναι γηγενή. Τα εισαγόμενα βότανα π.χ. έχουν κάνει μεγάλη ζημιά…

Με το Μιχάλη επίσης συζητήσαμε την ανάγκη για τη δημιουργία ενός Ινστιτούτου Κρητικής Μελισσοκομίας. Ίσως η επιστημονική επίβλεψη και καθοδήγηση να εξύψωνε στην Κρητική Μελισσοκομία ακόμα πιο πολύ. Δυστυχώς όμως εν μέσω κρίσης κάτι τέτοιο φαντάζει ακατόρθωτο. Δεν έχουμε παρά να ελπίζουμε…

Δείτε επίσης:

http://www.tsigenis.com/

http://www.youtube.com/watch?v=ReAiWrL7peg